Srpsko kulturno nasleđe u Bugarskoj
Međunarodna naučna konferencija: “Diplomatija i kultura Srbije: stanje i perspektive”, održana je u Beogradu u Institutu za međunarodnu politiku i privredu. Konferencija je predstavljala šesti po redu, tematski međunarodni naučni skup, posvećen diplomatiji u kulturi, kao i očuvanju i zaštiti kulturno-istorijskog nasleđa Srbije u inostranstvu. U radu skupa učestvovao je i istraživač iz Pirota Dejan Ćirić sa predavanjem o mogućem utucaju srpskog kulturnog nasleđa u Bugarskoj na savremene diplomatske odnose.
Njegovo izlaganje se zasnivalo na istraživanjima koje je prošle godine obavio kao službenik Kancelarije za lokalni ekonomski razvoj Opštine Pirot u okviru IPA prekograničnog projekta Evropske unije.
Pored Konstantina Ognjanovića, Pančevca koji je početkom i sredinom 19. veka imao veoma značajnu ulogu u bugarskoj prosveti i kulturi, Konstantina Jovanovića, srpskog arhitekte koji je projektovao zdanje Bugarske skupštine, prvu univerzitetsku zgradu u Sofiji i prvu Mušku gimnaziju u Sofiji i Lomu, Ćirić je posebno istakao značaj Dvostrane ikone Jelene-Jefimije iz 14. veka.
Ikona ima izuzetan umetnički, ali i simbolički značaj. Izradili su je nepoznati solunski majstori 1371. godine po narudžbini Jelene Mrnjavčević, tada već udove despota Jovana Uglješe. Ubrzo posle Maričke bitke 1371. Jelena se zamonašuje, uzima ime Jefimija i sklanja se na dvor Kneza Lazara u Kruševcu. Ikonu je ponela sa sobom i zaveštala je manastiru Sv. Jovana Bogoslova (Poganovo) jer je na ikoni prikazan svetac-zaštitinik manastira koji se obeležava 26. septembra, istog datuma kad i Marička bitka u kojoj je poginuo njen muž, despot Jovan Uglješa. Bogorodica sa ikone je poznata kao „katafigi“, odnosno „pribežište“. Kao što je Bogorodica posle smrti Hrista našla utočište u domu Jovana Bogoslova tako je i Jefimija našla utočište na dvoru Kneza Lazara.
Ikona je bila u Manastiru do 1915. kad je zbog ratnih previranja sklonjena u Sofiju. Danas zauzima centralno mesto u Galeriji ikona koja se nalazi u kripti crkve Sv. Aleksandra Nevskog u Sofiji. Kao jedan od načina da se ovo remek delo kasnovizanitijske umetnosti iskoristi u svrhu „meke moći“ i poboljšanja diplomatskih odnosa između Srbije i Bugarske Ćirić je obrazložio ideju da se ikona izloži u Galeriji Čedomir Krstić u Pirotu. Po njegovom mišljenju ovo bi bila odlična prilika za susret diplomata obeju zemalja i predstavnika lokalnih vlasti sa obe strane granice.
