OVO JE JEDNA OD NAJLEPŠIH FOTOGRAFIJA IZ ISTORIJE PIROTA: Oslikava prelaz između osmanskog vekovnog nasleđa i početak evropeizacije Pirota
Jedna od najlepših fotografija koja se čuva u Istorijskom arhivu Pirot svakako je fotografija nastala 1924. godine, nažalost, autor je nepoznat, a koja savršeno oslikava “tranziciju” iz osmanske zaostavštine nakon viševekovne vladavine ovim prostorima u evropski Pirot, odnosno vidljivi su prvi znaci evropeizacije Pirota, kazao je za PV Davor Lazarević, direktor Istorijskog arhiva Pirot.
-Za mene je ovo jedna od najlepših fotografija starog Pirota, a nastala je početkom dvadesetih godina prošlog veka i na njoj je ovekovečena povorka svatova koja se kretala od centra grada prema Gimnaziji, tada ulicom kralja Aleksandra, danas Srpskih vladara. U jednom kadru je smešten sav kolorit ondašnjeg života koji se polako evropeizirao i migoljio iz stega orijentalnog nasleđa baštinjenog kroz nekoliko vekova osmanske uprave. Na levoj strani fotografije vidimo minaret Careve džamije, centralne i najveće islamske bogomolje u Pirotu, koja je odolevala nasrtajima modernizacije i dominaciji hrišćanske konfesije sve do 1928. godine kada je porušena. Odmah pored je najstarija namenski građena i prva spratna javna ustanova u Pirotu, poznatija kao stara škola „Vuk Karadžić“, koja je podignuta kao zadužbina imućnih trgovaca davne 1888. godine. Stara, oronula i skrajnuta još uvek stoji u centru grada i čeka da bude rekonstruisana. Na mestu gde je danas smeštena policijska uprava vidimo privatnu kuću sa balkonom i radoznalom damom na prozoru koja „puni“ oči prizorom za prepričavanje, koji prolazi tik pored njenog doma. Ulicom se kreću mlada, mladoženja, svatovi i razdragana deca dok iza sebe ostavljaju oblak prašine sa druma sveže nasipanog tucanikom čije gomile i dalje stoje sa strane. Posebna vrednost scene koju vidimo jeste u čitanju socijalne strukture stanovništva ondašnje varoši. Na levoj strani zapažamo gospođu sa šeširom i visokim potpeticama, a desno od nje zabrađenu sugrađanku, dok krajnje desno dominira dama sa kišobranom, okovratnikom od krzna i ekstravagancijom svojstvenom prestižu tadašnjeg građanskog sloja. Oko njih domiraju deca, gimnazijalci sa čuvenom „lenjinkom“ na glavi i u sako-košulja kombinaciji, siromašniji u opancima, imućniji u cipelama, a oni najmlađi u mešavini svega i svačega, najčešće u odeći starije braće i sestara koja im je pala u nasledstvo. Zadivljuje „uniformisanost“ gospode koji su svi od reda sa šeširima ili cilindrima, odeveni u odela sa kravatom. Sve to kao da nadgleda prodavac „grickalica“ i lilihipa koji sa svojom pletenom korpom stoji na uzvišenju i čeka da se euforična svetina udalji sa njegovog radnog prostora. Pored njega je drvena bandera na kojoj razaznajemo električnu uličnu svetiljku kao danak elektrifikaciji varoši i napretku koji je doneo dvadeseti vek. Začuđeni pred fotografom svi su na trenutak pogledali u njega i nastavili dalje, nesvesni da su ostali zabeleženi za večnost-navodi direktor Lazarević.
