Izuzetno naučno istraživačko delo Davora Lazarevića-ono što nismo znali o Pirotskom kačkavalju
“Izvoz Pirotskog kačkavalja u međuratnom periodu dostizao je razmere koje bi u današnjem paritetu, što se valuta tiče, mogao da se meri sa desetak do petnaest miliona evra vrednosti na godišnjem nivou”.
U Čitaonici Narodne biblioteke u Pirotu promovisano je najnovije delo, istoričara, profesora pirotske Gimnazire, Davora Lazarevića “Pirotski kačkavalj” – priča o najpoznatijem srpskom siru. Reč je o izuzetnom delu koje je svetlost dana ugledalo posle velikog istraživačkog truda i napornog rada. Izdavači knjige su Istorijski arhiv Pirot i Udružanje istoričara Pirota. Recenzenti su Predrag M. Vidanović i Radosav Pejčić, a lekturu je uradila Bojana Mitić, koja je bila i moderator književne večeri u pirotskoj Biblioteci.
Autor knjige, profesor, Davor Lazarević, ne samo da svojim delom daje na uvid mnogo toga što nije poznato široj javnosti o Pirotskom kačkavalju, ne samo što ukazuje na nove smernice povratka Pirotskog kačkavalja na put nekadašnje slave i uspeha, već na jedan izuzetno prihvatljiv, prijemčiv, način veštog naratora vodi čitaoca kroz prošlost do današnjih dana. Ovo je prva zapisana priča o Pirotskom kačkavalju koji je Pirot učinio poznatim u svetu.
“Ovo istraživanje je pokazalo da postoje i neki podaci koji su bili sakriveni po pisanim fondovima, periodici, štampi, stručnim časopisima, arhivskim i muzejskim fondovima. Ideja je bila da sve to sakupimo u meri koliko je to dostupno i na osnovu toga među korice jedne knjige priču smestimo. Možda smo malo pretenciozno nazvali ovu priču kao priču o najpoznatijem srpskom siru, ali sa uporištem koje je sakupljena građa dala i koja nama daje za pravo da ovaj pirotski proizvod svrstamo u kategoriju najpoznatijih srpskih brendova”- kaže Lazarević.
Mnoge priče koje su se prenosile o Pirotskom kačkavalju ispostavilo se, kaže Lazarević, bile su tačne. To, da je, recimo, dospevao i do američkog tržišta je istina, da je čak bio i na trpezi američkih predsednika, da je bio na kraljevskoj trpezi srpskih vladara krajem 19. i početkom 20. veka kao vrhunski delikates.
“Izvoz u međuratnom periodu dostizao je razmere koje bi u nekom današnjem paritetu, što se valuta tiče, mogao da se meri sa desetak do petnaest miliona evra vrednosti na godišnjem nivou, a stočni fond je u pirotskom kraju 1936. godine stigao do neke cifre od skoro 350 hiljada grla ovaca. Pirotski kačkavalj se sve do devedesetih godina prošlog veka proizvodio isključivo od ovčijeg mleka. Taj kvalitet je vezan upravo za sorte ovaca koje su ovde gajene, pre svega pirotsku pramenku i svrljišku ovcu”.
Period između dva svetska rata bio je posebno zanimljiv za priču o najpoznatijem srpskom siru – Pirotskom kačkavalju. To poglavlje knjige naslovljeno je kao “Zlatno doba Pirotskog kačkavalja”.
“Petnaestak pirotskih porodica se ozbiljno bavilo što proizvodnjom što izvozom. Ozbiljno do te mere da su neki imali kancelarije u Solunu, odakle je išao izvoz preko Mediterana na Bliski Istok, zapadnu Evropu i, naravno, Ameriku. Taj trend je nastavljen posle 45. godine, ali se karakter proizvodnje menja, s obzirom da je do Drugog svetskog rata kačkavalj rađen na licu mesta, na samim pašnjacima, u bačijama. To je tradicija koju su Crnovunci, kao donosioci te tehnologije, ovde nama ostavili, a nakon 45. godine to se transformiše u industrijsku proizvodnju, pošto se otvaraju industrijske mlekare.”- kaže Lazarević.
Lazarević kaže da je bilo dosta istorijskih podataka, ali vrlo malo fotografija koje su se, tek, mogle naći u Muzeju, Arhivu i privatnim kolekcijama. To je nešto što se u perspektivi može potražiti, pi i ovu knjigu dopuniti.
Jedan od recenzenata, diplomirani inženjer prehrambene tehnologije, Radosav Pejčić, postavlja pitanje kako nastaviti tradiciju koja je bila glavna okosnica privredne aktivnosti pirotskog kraja krajem 19. i većim delom 20. veka, pitanje koje zaslužuju ozbiljnu analizu. Kako vratiti obim proizvodnje i kako sve to unaprediti je amanet koji je ostavljen sadašnjim i generacijama koje dolaze.
U prvom redu zaslužnih što je ova knjiga objavljena je Uprava grada Pirota koja je prepoznala značaj projekta i odobrila njegovo finansiranje.
Foto: Milan Jovanović – Narodna biblioteka Pirot
