Sa starih fotografija: Selo Zavoj i Zavojsko jezero

Zavoj je selo 18 km severno od Pirota u dolini Visočice, u prostranoj kotlini, potopljeno 1963.godine survavanjem stena i zemlje u rečni kanjon. Posle Zavojske katastrofe, podizanjem brane nastalo je veštačko Zavojsko jezero i izgrađena Hidroelektrana Pirot.

Najveći deo stanovništva tada je preseljen između Tijabarskog groblja i Gradašnice (naselje Novi Zavoj koje je postalo deo Pirota). Manji broj se nastanio u prigradskim selima Gnjilan, Berilovac i Izvor, a ostatak je nastavio da živi u pojatama oko jezera. Pre potapanja, selo se sastojalo iz više mahala (Golema strana, Mala strana, Gradinje, Pločje) i udaljenih zaselaka (Barsće livade, Debeli del). U selu je bila Crkva Vaznesenja Gospodnjeg iz 17.veka. Litijska slava je petak uoči Trojičinog dana, a seoska Spasovdan. Zavoj je, prema popisu iz 1948.imao 1693 stanovnika, a 2011.u Novom Zavoju popisano je 1372.

Zavojsko jezero nalazi se na obroncima Stare planine, 17 km severoistočno od Pirota. Nastalo je posle prirodne katastrofe 1963, survavanjem zemljišta u kanjon Visočice, 2 km nizvodno od sela Zavoj. Zemljana brana, nastala odronjavanjem, ojačana je veštačkom branom i tako je na nadmorskoj visini 612 m stvoreno akumulaciono jezero. Po načinu postanka, jedino je takvo jezero u Srbiji. Dugačko je 17 km, široko 300 m, duboko oko 70 m. Hidroakumulacija s centralom instalirane snage 80 MW počela je proizvodnju struje 1990.

Fotografije su deo bogate zbirke Istorijskog arhiva Pirota. Autor fotografija je poznati pirotski fotograf, nekadašnji fotoreporter nedeljnika Sloboda Božidar Manić Žoli.